Co w przypadku wpisania podmiotu do rejestru w charakterze prokurenta bez prokury?
Czasem może zdarzyć się, że jakaś osoba zostanie wpisana do rejestru w charakterze prokurenta, mimo że nim nie jest. Może się tak stać w razie:
-
fałszerstwa,
-
błędu w postępowaniu rejestrowym o wpis (np. dana osoba zostanie wpisana jako prokurent nie tego przedsiębiorcy, który udzielił jej prokury),
-
wygaśnięcia prokury (ale nie jej wykreślenia).
W drugim przypadku odpowiedzialność za ewentualne szkody z jednej strony ponosi przedsiębiorca, który dążył do dokonania wpisu prokurenta. Odpowiedzialność ta jest jedną z sankcji znajdujących zastosowanie w razie niedokonania obowiązkowego wpisu (skutkiem wpisania prokury dla niewłaściwego przedsiębiorcy jest brak wpisu w odniesieniu do tego przedsiębiorcy, który rzeczywiście udzielił prokury). Z drugiej strony odpowiedzialność ponosi także przedsiębiorca, któremu wadliwie wpisano prokurę, ponieważ ma on obowiązek dbać o zgodność stanu ujawnionego w rejestrze z rzeczywistym stanem prawnym.
Wraz z wygaśnięciem prokury były prokurent traci uprawnienia prokurenta, mimo że nadal figuruje w rejestrze jako prokurent. W przypadku, gdy działa jako prokurent wyróżnia się dwie sytuacje:
-
gdy przedsiębiorca mimo obowiązku nie złoży wniosku o wykreślenie wygaśnięcia prokury z rejestru oraz,
-
gdy były prokurent działa między złożeniem wniosku o wykreślenie prokury a jej wykreśleniem.
W przypadku, gdy były prokurent wyrządzi szkodę, a nie został zgłoszony wniosek o wykreślenie go z rejestru, odpowiedzialność ponosi przedsiębiorca. Odpowiada on wtedy, gdy w ustawowym terminie nie złożył obowiązkowego wniosku o wpis (wykreślenie). Nie odpowiada jednak, gdy szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Jego niedbałość i naruszenie prawa powoduje odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Jest to zgodne z zasadą zaufania do rejestru i zapewnia bezpieczeństwo obrotu.
Ponadto, jeśli kontrahent przedsiębiorcy, którego reprezentował były prokurent nadal figurujący w rejestrze w charakterze prokurenta jest w dobrej wierze, to czynność prawna dokonana z byłym prokurentem wiąże przedsiębiorcę. Przedsiębiorca nie może bronić się tym, że osoba występująca w jego imieniu nie była prokurentem.
Czasem byłemu prokurentowi może zależeć na tym, żeby został wykreślony z rejestru. W takim wypadku pojawia się pytanie, czy może do tego doprowadzić samodzielnie.
Czynną legitymację w postępowaniu o wykreślenie wygasłej prokury z rejestru posiada przedsiębiorca (były mocodawca). Można rozważać, czy w postępowaniu tym legitymacji czynnej dla byłego prokurenta nie da się wyprowadzić z art. 694.3 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Według tego przepisu wniosek o wpis (a więc także o wykreślenie) składa podmiot podlegający wpisowi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przyjmując, że w przypadku wykreślenia prokury podmiotem podlegającym wpisowi jest prokurent można twierdzić, że wniosek, o którym mowa może złożyć na tej podstawie.
Druga sytuacja, gdy konkretna osoba, mimo że nie jest już prokurentem i zostaje wpisana do rejestru jest często spotykana i występuje za każdym razem, gdy następuje wygaśnięcie prokury. Prokura nie wygasa bowiem w tym samym czasie co jej wykreślenie z rejestru. Powstaje więc pytanie jak ocenić skutki działania takiej osoby. Może się wydawać, że ustawodawca takim ryzykiem obciążył przedsiębiorcę, ponieważ zobowiązany do złożenia wniosku o wpis (wykreślenie) do rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich na dane, które nie zostały wpisane lub uległy wykreśleniu z rejestru, chyba że osoby trzecie były w złej wierze. Przez złą wiarę w tym wypadku należy rozumieć to, że osoby trzecie wiedziały, że stan rzeczywisty nie jest zgodny ze stanem ujawnionym w rejestrze (art. 14 ustawy o krajowym rejestrze sądowym). Norma, która wynika ze wspomnianego przepisu znajduje zastosowanie niezależnie od tego, czy przedsiębiorca zgodnie z prawem w ustawowo określonym terminie 7 dni złożył wniosek o wykreślenie prokury, czy też w ogóle takiego wniosku nie składał.