Czym jest przedstawicielstwo?

_{Czym jest przedstawicielstwo?}

Przedstawicielstwo w prawie cywilnym nie jest rozumiane jednolicie. Z treści przepisu art. 95 i następne Kodeksu cywilnego wynika, że regulują one instytucję przedstawicielstwa rozumianą jako kompetencja do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu, a więc w taki sposób, że czynności te powodują skutki prawne bezpośrednio dla reprezentowanego. Dla tak rozumianego przedstawicielstwa charakterystyczne jest to, że występują w nim dwa odrębne podmioty: reprezentowany oraz przedstawiciel, który na podstawie stosownego umocowania działa (dokonuje czynności prawnych) ze skutkiem dla tego pierwszego. Dzięki takiej cesze można odróżnić działanie przedstawiciela od działania organu osoby prawnej. Zgodnie z tzw. teorią organu działanie osoby fizycznej (osób fizycznych) dokonującej czynności prawnej w charakterze piastuna organu osoby prawnej traktowane jest jako działanie samej osoby prawnej, a nie odrębnego podmiotu.

Od przedstawicielstwa należy również odróżnić zastępstwo pośrednie. Polega ono na tym, że jeden podmiot (zastępca pośredni) dokonuje czynności prawnej dla kogoś innego, ale działa jednak we własnym imieniu. Oznacza to, że skutki prawne dokonywanych przez niego czynności prawnych nie powstają bezpośrednio w sferze prawnej osoby, dla której działa. Przedstawicielem w omawianym rozumieniu nie jest również posłaniec, a więc osoba, która pośredniczy w przekazaniu adresatowi oświadczenia woli, które składa inna osoba. Przykładem posłańca jest doręczyciel przesyłki pocztowej zawierającej ofertę.

Cel istnienia instytucji przedstawicielstwa

Z reguły podmioty prawa cywilnego dokonują czynności prawnych samodzielnie. Czasem jednak potrzebują do pomocy przedstawiciela. Potrzeba taka zachodzi, gdy osobiste dokonywanie czynności prawnych nie jest w ogóle możliwe z:

1. przyczyn prawnych (np. brak zdolności do czynności prawnych) albo

2. faktycznych (np. nieobecność zainteresowanego w miejscu i czasie dokonania czynności, słaba orientacja w materii, której dotyczy dokonywana czynność prawna).

Poza tym brak przeszkód do samodzielnego dokonywania czynności prawnych nie jest jednoznaczny z obowiązkiem ich osobistego dokonywania. Zatem osoba zamierzająca dokonać jakichś czynności prawnych może posłużyć się przedstawicielem (ustanowić pełnomocnika).

Jakie są przesłanki przypisania reprezentowanemu skutków działania przedstawiciela?

Aby przypisać skutki czynności prawnej dokonywanej przez przedstawiciela bezpośrednio reprezentowanemu należy stwierdzić, że dana osoba rzeczywiście działa w imieniu reprezentowanego (przedstawiciela). Możliwe jest to, gdy jednocześnie wystąpi kilka okoliczności.

Po pierwsze, dokonując czynności prawnej przedstawiciel musi mieć umocowanie do działania w cudzym imieniu z mocy ustawy lub oświadczenia woli mocodawcy. Po drugie czynność, której dokonuje musi należeć do zakresu jego umocowania. Ponadto, dokonując czynności prawnej przedstawiciel musi legitymować się zdolnością do reprezentowania. Zazwyczaj zdolność tę wyznacza odpowiedni stopień zdolności do czynności prawnych przedstawiciela będącego osobą fizyczną. Czasem jednak zależy ona od dodatkowych cech (np. przymiotu bycia osobą fizyczną). Okolicznością, od której wystąpienia zależy możliwość przypisania reprezentowanemu skutków czynności prawnych dokonanych przez przedstawiciela jest ujawnienie faktu działania w cudzym imieniu. Przedstawiciel dokonując czynności prawnej musi wyraźnie lub w sposób dorozumiany ujawnić, że działa w imieniu reprezentowanego. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela, który nie ujawnił, że działa w cudzym imieniu pociąga za sobą skutki prawne dla samego przedstawiciela.