Ilu oskarżonych może bronić obrońca?
Przepis art. 85 § 1 Kodeksu postępowania karnego pozwala obrońcy na bronienie kilku oskarżonych. Warunkiem jest, aby ich interesy nie pozostawały ze sobą w sprzeczności.
Wyróżnia się kilkanaście sytuacji procesowych, które powodują kolizję interesów. Sytuacjami tymi są m.in.
- sprzeczność w treści wyjaśnień współoskarżonych,
- sprzeczność w twierdzeniach przekazywanych przez inne środki dowodowe,
- sprzeczność w twierdzeniach wysuwanych we wnioskach dowodowych i sprzeczność w funkcjach, jakie może spełnić wnioskowany dowód,
- sprzeczność w ocenie środków dowodowych i całokształtu materiału dowodowego,
- sprzeczność w reprezentowanych poglądach prawnych,
- sprzeczność „sytuacyjna” wynikająca wyłącznie z odmiennego charakteru środków zapobiegawczych stosowanych wobec oskarżonych,
- sprzeczność interesów oskarżonych pozostających pod tym samym lub wspólnym zarzutem, ale nie na tym samym etapie postępowania,
- ocena choćby tylko jednego dowodu (oprócz wyjaśnień współoskarżonych) wymagająca krytyki dowodu przeprowadzonej w interesie jednego z oskarżonych i promowanie wiarygodności tego dowodu w interesie drugiego z nich.
Ponadto sprzeczność interesów ma miejsce, gdy:
- obrona jednego z oskarżonych wymaga podważania zaufania do twierdzeń drugiego,
- obrona jednego z oskarżonych naraża dobro drugiego z nich,
- wspólny obrońca kilku oskarżonych preferuje interesy jednego z nich kosztem innego i z tej przyczyny doradza temu ostatniemu ograniczenie bądź inne deformacje wyjaśnień.
Okolicznością świadczącą o występowaniu kolizji interesów oskarżonych jest też wzajemne pomawianie się oskarżonych. Do kolizji interesów może także dojść, gdy wyjaśnienia współoskarżonych są zbieżne.
Warto podkreślić, że sprzeczność interesów nie zależy od etapu postępowania, na jakim znajduje się dana sprawa.
Obrońca, oskarżony i sąd muszą na tle okoliczności konkretnej sprawy merytorycznie ocenić, czy zachodzi kolizja interesów. Do takiej oceny powołany jest przede wszystkim obrońca. Przyjmując obronę kilku oskarżonych powinien on skrupulatnie rozważyć, czy nie zachodzi sprzeczność interesów.
Stwierdzając sprzeczność sąd wydaje postanowienie, a prezes sądu – zarządzenie. Postanowienie to jest zaskarżalne zażaleniem. Sąd zakreśla jednocześnie oskarżonym termin do ustanowienia innych obrońców. W przypadku obrony z urzędu sąd wyznacza innego obrońcę (art. 85 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego). Co ważne obrońcą nie może być żaden z dotychczasowych obrońców. Należy bowiem wyznaczyć nowych obrońców.