Jak traktować osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa?

Jak traktować osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa?

Zgodnie z art. 97 Kodeksu cywilnego osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa.

Przepis ten chroni podmioty działające w przekonaniu, że określone osoby są umocowane do działania w imieniu przedsiębiorcy, z którym zamierzają dokonać czynności prawnej. Ochrona ta realizowana jest przez przypisanie przedsiębiorcy skutków czynności prawnej. Z ochrony, o której mowa mogą skorzystać wyłącznie te podmioty, których przekonanie o tym, że są umocowane jest uzasadnione w świetle racjonalnie ocenianych okoliczności zewnętrznych. Okoliczności te wyznaczają przesłanki zastosowania przepisu art. 97 Kodeksu cywilnego. Przesłankami tymi są:

1. cechy osoby, której miałoby dotyczyć umocowanie (osoba czynna);

2. fakt przebywania tej osoby w określonym miejscu (lokal przedsiębiorstwa),

3. rodzaj czynności prawnej dokonywanej przez nią (czynności zwykle dokonywane z osobami korzystającymi z usług przedsiębiorstwa).

Lokalem przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności jest każde miejsce wykorzystywane do obsługi klientów przedsiębiorstwa rozumianego funkcjonalnie, a więc jako miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Osobą czynną działającą w takim miejscu jest każda osoba fizyczna, jeśli okoliczności zewnętrzne pozwalają sądzić, że jest ona umocowana do działania w imieniu tego, kto prowadzi to przedsiębiorstwo. Bez znaczenia jest przy tym to, czy osoba ta znalazła się w lokalu za zgodą i wiedzą przedsiębiorcy. Racjonalny uczestnik obrotu już przez sam fakt przebywania danej osoby w lokalu przedsiębiorstwa może mieć uzasadnione przypuszczenie, że osoba działająca w nim ma stosowne umocowanie.

Ochronę przewidzianą w art. 97 Kodeksu cywilnego powinno się także stosować do czynności prawnych dokonywanych również poza lokalem przedsiębiorstwa. W pewnym kontekście okolicznością przemawiającą za uznaniem osoby działającej w przedsiębiorstwie za umocowaną może być fakt posługiwania się pieczątką potencjalnego kontrahenta oraz wysłanie wiadomości z jego adresu e-mail lub telefonu. Art. 97 Kodeksu cywilnego może więc być stosowany do umów zawieranych na odległość, a zwłaszcza przez internet.

Jeśli chodzi o rodzaj czynności dokonywanych przez osobę wskazaną w art. 97 Kodeksu cywilnego, to dotyczy to czynności typowych, dokonywanych na bieżąco w toku działalności przedsiębiorstwa i zgodnie z jej profilem.

Przepis art. 97 Kodeksu cywilnego zapewnia ochronę nie tylko konsumentom. Natomiast potencjalnym kontrahentem, któremu można przypisać skutki czynności prawnej dokonanej przez osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa może być wyłącznie osoba prowadząca przedsiębiorstwo, a więc przedsiębiorca.

Przypisanie przedsiębiorcy skutków działania osoby czynnej w lokalu przedsiębiorstwa nie następuje, gdy brak jest okoliczności, które pozwalałyby komukolwiek rozsądnie przypuszczać, że osoba ta jest umocowana do tego działania. Wątpliwości nie ma przede wszystkim, gdy przedsiębiorca w sposób jednoznaczny i czytelny poinformował je o braku takiego umocowania. Przypisanie przedsiębiorcy skutków z art. 97 Kodeksu cywilnego nie nastąpi także, gdy klient wiedział, że zawiera umowę z osobą, która co prawda zachowuje się tak, jakby była do tego umocowana, ale tak naprawdę nie ma umocowania.

Przypisanie skutków, o których mowa ma charakter pełnomocnictwa ustawowego. Źródłem umocowania jest art. 97 Kodeksu cywilnego, a jego granice wyznaczane są przez zakres „czynności dokonywanych z osobami korzystającymi z usług przedsiębiorstwa”. Osoba umocowana na podstawie art. 97 KC jest pełnomocnikiem należy więc do niej stosować art. 100 Kodeksu cywilnego. Nie stosuje się natomiast w tym przypadku art. 101 § 1 Kodeksu cywilnego oraz instytucji zrzeczenia się pełnomocnictwa.