Pełnomocnicy procesowi w postępowaniu cywilnym
Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników (art. 86 Kodeksu postępowania cywilnego).
Stroną w procesie jest tylko taki podmiot, na rzecz którego i przeciwko któremu toczy się postępowanie. Zatem chodzi tu o podmioty, które w procesie występują w swoim własnym imieniu. Za strony nie można natomiast uznać przedstawicieli ustawowych stron reprezentujących je w procesie, organów osoby prawnej działających w procesie ani ich pełnomocników procesowych.
Strony muszą posiadać pełną lub ograniczoną zdolność procesową. Przez zdolność procesową należy rozumieć zdolność do czynności procesowych (art. 65 Kodeksu postępowania cywilnego).
Przez pełnomocników mogą działać także organy lub przedstawiciele ustawowi stron. Tak samo jest z interwenientem ubocznym, ponieważ jest on uprawniony do dokonywania wszelkich czynności procesowych według stanu sprawy. Pełnomocników Przez mogą mieć także uczestnicy postępowania nieprocesowego i egzekucyjnego.
Przez działanie przed sądem należy rozumieć dokonywanie czynności procesowych dopuszczalnych na danym etapie postępowania zarówno w formie ustnej na rozprawie, jak i pisemnej przed rozprawą.
Z racji tego, iż czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego, należy uznać, że ryzyko ujemnych skutków niestarannego zachowania się profesjonalnego pełnomocnika procesowego ponosi mocodawca (strona). Działania pełnomocnika traktuje się jak działanie strony. Zatem zaniedbania pełnomocnika należy postrzegać jako zaniedbania samej strony.
Upoważnienie do działania przed sądem osobiście lub przez pełnomocnika oznacza, że możliwe jest jednoczesne osobiste działanie strony oraz pełnomocnika. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje jednak wiele czynności, które mogą być wykonane tylko osobiście przez stronę albo tylko przez pełnomocnika.
Zdolność do osobistego działania strony przed sądem (osobistego dokonywania czynności procesowych) zwana jest zdolnością postulacyjną. Brak zdolności postulacyjnej może wynikać z przyczyn natury faktycznej (np. mamy do czynienia z osobą głuchoniemą lub niewładającą językiem urzędowym danego państwa), albo z przyczyn natury prawnej (bezwzględny przymus adwokacko-radcowski).
Brak zdolności postulacyjnej z przyczyn natury faktycznej powinien skutkować zwróceniem uwagi przez przewodniczącego na celowość ustanowienia pełnomocnika procesowego. Orzecznictwo skłania się do stanowiska, że na celowość ustanowienia pełnomocnika procesowego zwraca się uwagę tylko wtedy, gdy sprawa jest szczególnie zawiła lub jeżeli ze wstępnego wyjaśnienia strony lub przebiegu procesu wynika, że strona nie potrafi właściwie sprecyzować swoich twierdzeń i wniosków.
Brak pouczenia strony będącej osobą niesłyszącą, niemówiącą i bardzo słabo widzącą, o możliwości uzyskania pomocy prawnej z urzędu i możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego przez np. wezwanie biegłych na rozprawę w celu zadania im dodatkowych pytań stanowi naruszenie art. 5 oraz 212 Kodeksu postępowania cywilnego i może być oceniane jako naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego, które gwarantowane jest przez art. 6 ust 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.