Zgłoszenie udzielenia i wygaśnięcia prokury do rejestru

Tryb postępowania rejestrowego uregulowano w ustawie o krajowym rejestrze sądowym oraz w przepisach art. 694.1-694.8 Kodeksu postępowania cywilnego. Sądem wyłącznie właściwym jest sąd rejonowy, który wyznacza się według siedziby przedsiębiorcy (art. 694.2 Kodeksu postępowania cywilnego). Wniosek o wpis składany jest na urzędowym formularzu. Dołącza się do niego zgodę na powołanie do pełnienia funkcji prokurenta. Na złożenie wniosku przedsiębiorca ma 7 dni od chwili udzielenia prokury. W przypadku, gdy wniosek nie zostanie złożony, a sąd rejestrowy dowie się o ustanowieniu prokury – wzywa do złożenia wniosku. W razie niezastosowania się do wezwania nakłada grzywnę, którą może ponawiać. Należy podkreślić, że sąd nie może dokonać wpisu prokury z urzędu.

Jeśli wniosek o wpis prokury został wypełniony nieprawidłowo, podlega zwrotowi bez wezwania do uzupełnienia. W razie innych braków sąd wzywa do uzupełnienia pod rygorem zwrotu wniosku. Wniosek złożony w terminie 7 dni od zwrotu uważa się za złożony w pierwszym terminie. Sąd na rozpoznanie wniosku ma 7 dni od daty jego złożenia. Podstawę wpisu stanowi postanowienie sądu, które jest skuteczne i wykonalne z chwilą jego wydania. Sąd nie musi uzasadniać postanowienia, jeśli jest zgodne z żądaniem wniosku. Wpis polega na wprowadzeniu danych, które są zgodne z postanowieniem sądu do systemu informatycznego. Informacja o ustanowieniu prokury zostaje umieszczona w dziale 2 rejestru. Na postanowienie sądu I instancji w sprawie wpisu prokury można wnieść apelację.

Wniosek o wpis powinien zawierać informacje o ustanowieniu prokury, o osobie prokurenta, a także o rodzaju prokury. W przypadku, gdy mamy do czynienia z prokurą łączną lub niewłaściwą, należy również wskazać sposób jej wykonywania (np. że wymagane jest oświadczenie co najmniej dwóch prokurentów). Jeśli w rejestrze nie umieści się wzmianki o tym, że udzielona prokura jest prokurą łączną albo łączną niewłaściwą, to każdy z prokurentów jest w obrocie traktowany jako prokurent samodzielny. Oznacza to, że mógłby skutecznie indywidualnie dokonywać czynności prawnych w imieniu mocodawcy. Tak samo, gdyby rejestr nie zawierał informacji o charakterze oddziałowym prokury, to osoba wpisana traktowana byłaby jako zwykły prokurent i mogłaby dokonywać w imieniu mocodawcy dowolnych czynności mieszczących się w zakresie prokury, nawet jeśli nie wiązałyby się ze sprawami oddziału przedsiębiorstwa. W obu wypadkach w razie wyrządzenia szkody prokurent ponosiłby odpowiedzialność wobec mocodawcy.

Wpis prokury do rejestru ma charakter deklaratywny i nie ma on wpływu na jej powstanie czy wygaśnięcie. Dokonanie wpisu wywiera pewne skutki faktyczne oraz prawne. Chodzi tu m.in. o:

powstanie domniemania ważności prokury,
możliwość dowodzenia istnienia prokury przez legitymowanie się odpisem z rejestru.

Ponadto odpis z rejestru zastępuje wymagane pełnomocnictwo procesowe. Nie jest to jednak jedyny dowód istnienia prokury.

Po tym jak prokura wygasa przedsiębiorca musi wykreślić ją z rejestru. Wykreślenie odbywa się dokładnie w tym samym trybie w jakim ją zarejestrowano (wykreślenie również jest wpisem). Różnica polega na zakresie kognicji sądu w przypadku, gdy przedsiębiorca mimo takiego obowiązku nie złoży wniosku o wykreślenie prokury. W takim wypadku, jeśli nałożenie grzywny nie spowoduje wystąpienia z takim wnioskiem, sąd rejestrowy z urzędu wykreśla wpis o prokurze.

Za niewykonanie obowiązku wykreślenia wygasłej prokury można nałożyć grzywnę. Oprócz tego przewidziana jest odpowiedzialność majątkowa.

Należy podkreślić, że wygaśnięcie prokury i jej wykreślenie z rejestru to dwie odrębne instytucje. Wpis-wykreślenie z rejestru, tak jak wpisanie do niego prokury, ma wyłącznie deklaratywny charakter. Nie wpływa na istnienie albo nieistnienie prokury. Z różnych powodów może zdarzyć się, że z rejestru wykreślona zostanie istniejąca prokura. Na przykład sąd rejestrowy może popełnić błąd i wykreślić prokurę w odniesieniu do innego przedsiębiorcy niż ten, który złożył wniosek o wykreślenie prokury. Nie powoduje to jednak wygaśnięcia prokury.